Het woord stress wordt op veel verschillende manieren gebruikt. Meestal heeft het een negatieve klank. Maar dat is eigenlijk niet terecht. Voor een goed begrip van wat stress nu eigenlijk is, is de volgende definitie het meest praktisch.

Je kunt over stress  spreken wanneer er sprake is van een verstoring tussen wat er op je af komt aan de ene kant en wat je aan kunt aan de andere kant.

De balans is dan dus verstoord. Dat is op zich niet erg want je lichaam neemt (aangestuurd door je hersenen) allerlei maatregelen om te zorgen dat het evenwicht wordt hersteld zodat je de situatie toch aankunt. Denk bijvoorbeeld aan wat er gebeurt als je ergens van schrikt: je spieren spannen zich aan, je hartslag gaat omhoog, je ademhaling wordt sneller, je aandacht richt zich. Kortom: je bent in een fractie van een seconde klaar voor actie, ook al zat je net daarvoor misschien rustig een boek te lezen.

Deze maatregelen noemen we de stressreactie. In het dagelijkse spraakgebruik wordt heel vaak het woord stress gebruikt als er eigenlijk stressreactie wordt bedoeld.

Als je lichaam in staat is de juiste maatregelen te nemen, die passen bij de situatie, is dat prima. We kunnen dan over positieve stress(reactie) of een goede stress(reactie) spreken. In feite zorgt je lichaam ervoor dat het evenwicht weer hersteld wordt; als hetgeen op je afkomt tot een grotere belasting leidt, worden er extra bronnen aangeboord, zodat je ook meer aankunt.

Op zich is een stressreactie dus een normale, gezonde reactie. Het zorgt ervoor dat we aankunnen wat er op ons afkomt en houdt ons op die manier in leven.

Als je lichaam maatregelen neemt, die niet passen bij de situatie, hebben we het over negatieve stress(reactie) of slechte (stress)reactie. De extra bronnen, die dan worden aangeboord, dragen er juist niet aan bij dat je de situatie beter aankunt.

Nu is dat ook allemaal niet zo erg als het kort duurt en zich niet te vaak voordoet. Het wordt een ander verhaal als zo’n negatieve stressreactie langer aanhoudt en er geen of onvoldoende momenten van rust zijn. Je beschikbare bronnen worden dan zoetjes aan uitgeput.

Ons stresssysteem is een ontzettend complex samenspel tussen hersencellen, hormonen, zenuwbanen en is ook erg nauw verbonden met ons immuunsysteem. Sommigen noemen het stresssysteem en het immuunsysteem wel de schakel tussen lichaam en geest. Een verstoring op één plek in dit systeem heeft al gauw gevolgen voor allerlei andere plekken.

Hoe ingewikkeld het ook in elkaar mag zitten, het principe achter het stresssysteem is eigenlijk vrij simpel. Zoals gezegd: ons klaarmaken voor actie zodat we meer aankunnen.
Daarbij doet zich echter wel een groot probleem voor. Dit fantastische systeem is de laatste, laten we zeggen 50.000, jaar niet echt veranderd. Het werkt nog net zoals toen. Maar datgene ‘wat er op ons afkomt’ is wel heel erg veranderd. Voor onze verre voorouders gold bijna altijd dat ‘meer aankunnen’ te maken had met lichamelijke actie. Voor ons geldt echter bijna altijd dat ‘meer aankunnen’ te maken heeft met mentale actie. Maar ja, als wij een stressreactie krijgen worden we ook gewoon klaar gemaakt voor lichamelijke actie. Dat kan dus problemen opleveren. Als je op de bank zit te tobben over je hypotheek, een deadline, je relatie of wat dan ook, dan zorgt het stresssysteem ervoor dat  je lichamelijk voorbereid wordt op de mammoetjacht. Maar op zo’n moment zit je helemaal niet te wachten op een versnelde hartslag, focussen van je aandacht en noem maar op. Dat voelt niet best. Als het vaak gebeurt en lang aanhoudt raak je bovendien uitgeput en op een gegeven moment kan het stresssysteem er zelf de brui aangeven en kunnen allerlei gezondheidsklachten ontstaan; lichamelijk en mentaal.

Het goede nieuws is echter dat je er wat aan kunt doen. Een psycholoog kan je daarbij de weg wijzen.